Warszawa, dn. 01.03.2011 r.

Szanowny Pan

Bronisław Komorowski

Prezydent RP

(w miejscu)

Panie Prezydencie!

Zmiany wprowadzone w Polsce po 1989 roku, w tym także zasadnicza reforma systemu ubezpieczeń społecznych, pozbawiły twórców kultury nie będących zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę, jakiegokolwiek zabezpieczenia społecznego. W szczególności likwidacji uległy wszystkie instytucje i rozwiązania funkcjonujące na podstawie regulacji z 1973 roku (ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin).

Postawiło to twórców kultury w skrajnie trudnej sytuacji. Jednoczesna reforma funkcjonowania instytucji kultury, ograniczająca możliwości zatrudniania etatowego twórców, pozbawiła ich nie tylko bezpieczeństwa emerytalno – rentowego, ale również postawiła poza możliwością korzystania z powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Tym samym twórcy kultury stali się co do zasady obywatelami drugiej kategorii, zaś w odniesieniu do nich konstytucyjne gwarancje zabezpieczenia społecznego są kompletną fikcją.

Ponadto, w stosunku do grupy twórców, którzy w swoim czasie nabyli prawa do tzw. „emerytury twórczej” naruszono podstawowe zasady ochrony praw nabytych w sposób, który w środowiskach twórców całkowicie podważył zaufanie do Państwa.

Przypomnijmy fakty:

1. Ustawa z dn. 27.09.1973 r. przyznała status twórcy osobom, które miały dorobek twórczy, i ustaliła wysokość składek do ZUS-u, które twórca wpłacał z własnej kieszeni. W ten sposób grupa twórców nabyła prawo do emerytury twórczej oraz do 15-procentowego dodatku twórczego, które to prawa miały zapewnić twórcom godziwe życie po przejściu na emeryturę. Gwarantowało to Państwo w ww. ustawie.

2. Ustawą z dn. 17.10.1991 r. zlikwidowano emerytury twórcze i zrównano je z emeryturami pracowniczymi. Twórcy stracili prawa nabyte, a ich emerytury obniżyły się do wysokości proporcjonalnej do zadeklarowanych składek i dochodów z pracy twórczej. Dokonany więc został przez Państwo klasyczny rabunek znacznej części funduszy emerytalnych twórców.

3. Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dn. 11.02.1992 r. stwierdził niezgodność z Konstytucją RP ustawy z dn. 17.10.1991 r., ponieważ ustawa ta podważa zaufanie obywatela do Państwa i jako akt prawny nie może działać wstecz.

4. W dniu 6.05.1992 r. Sejm RP uznał orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego za zasadne, lecz nie przystąpił do żadnych działań orzeczonych przez Trybunał, czyli nie przystąpił do rewindykacji praw nabytych przez konkretną grupę twórców kultury.

Skutkiem tego działania (lub raczej braku działania ze strony Sejmu RP oraz Marszałka Sejmu) jest pauperyzacja środowiska twórców (w większości osób z dorobkiem znaczącym dla kultury polskiej), którym zabrano ok. 50% należnej emerytury. Ponadto, grupa osób uprawnionych do emerytury twórczej zmniejsza się z przyczyn naturalnych. Są to ludzie, których średnia wieku przekracza 80 lat.

W tej sytuacji zwracamy się do Pana, Prezydenta RP, o pilne wystąpienie do Marszałka Sejmu w celu spowodowania podjęcia przez Sejm inicjatywy ustawodawczej rekompensującej twórcom niezgodne z prawem pozbawienie ich praw nabytych, to jest części należnych im emerytur.

Panie Prezydencie!

Kolejną sprawą, w której od dawna ZZTK, członek Forum Związków Zawodowych, czyni stosowne starania, jest inicjatywa ustawodawcza dotycząca naszego projektu Ustawy o Zabezpieczeniu Społecznym Twórców Kultury.

Projekt tej ustawy powstał w naszym Związku i został zaakceptowany przez niemal wszystkie środowiska i stowarzyszenia twórcze w ramach tzw. „Porozumienia Toruńskiego”.

Proponowany przez nas projekt ustawy nawiązuje do ustawy z 1973 roku, uwzględniając zasadniczo odmienną sytuację ustrojową i społeczno – gospodarczą.

W pierwszym rzędzie wprowadzona zostaje ustawowa definicja twórcy kultury, co uniezależnia uzyskanie takiego statusu od określonych rozstrzygnięć organów administracji państwowej.

Proponuje się także utworzenie – na wzór Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – podobnej instytucji obsługującej system zabezpieczenia społecznego twórców kultury. Kasa przejęłaby odpowiedzialność za finansowanie świadczeń na rzecz twórców kultury.

Środki przeznaczone na finansowanie świadczeń na rzecz twórców kultury pochodziłyby ze składek opłacanych przez twórców kultury od uzyskiwanych przez nich honorariów, części opłat pobieranych z tytułu praw autorskich i pokrewnych, w tym opłat od praw autorskich od utworów, których ochrona już wygasła, i dzieł „osieroconych”. Oceniamy, iż każde z wymienionych źródeł winno pokrywać ok. 1/3 budżetu funduszu.

Uważamy ponadto, że proponowany projekt winien także stanowić punkt wyjścia do debaty nad rozwiązaniem drażliwej i kompromitującej Polskę sytuacji upośledzenia twórców kultury.

Z wyrazami szacunku,

Zarząd Związku Zawodowego Twórców Kultury